Mosselen groeien op in de vrije natuur en halen hun voedsel uit het water. Bij het stijgen van de watertemperatuur kunnen toxine vormende algen, larven of bacteriën tetrodotoxine (TTX) aanmaken. TTX is een afweerstof die ze aanmaken om zich te verdedigen.
Schelpdieren krijgen de oplosbare stof TTX via filtering van het water binnen en waarschijnlijk met het eten van kleine organismen zoals larven, algen en plankton. Door filtering met TTX-vrij water raken de schelpdieren de stof op dezelfde manier ook weer kwijt na enkele dagen of weken. De schelpdieren lijken zelf geen last van TTX te hebben.
De exacte bron is nog niet bekend, maar de omstandigheden, locatie en periode waarbij meer TTX in het water is zijn afgelopen jaren in kaart gebracht. Dankzij jarenlang intensief onderzoek door Wageningen University and Research is sinds 2016 is duidelijk geworden dat de mogelijke aanwezigheid van TTX vooral in de ondiepere, oostelijk gelegen mossel- en oestergebieden van de Oosterschelde en oestergebieden in het Grevelingenmeer is. Tetrodotoxine is dan slechts enkele weken aanwezig in deze gebieden die een kenmerkende dynamiek in de waterkwaliteit hebben (temperatuur, beperkte stroming). Zie ook bijgevoegde figuren.
De overschrijding is sinds 2016 in de loop van juni gedurende één á twee weken in de genoemde gebieden.
De sector anticipeert hierop door in deze periode deze gebieden te mijden en mosselen elders – in veilige gebieden – te vissen.
Elders in de Oosterschelde en Waddenzee is in de afgelopen jaren nooit TTX aangetroffen. Deze mosselen kunnen in die periode veilig naar de markt worden gebracht.
Voedselveiligheidsnorm TTX
TTX is een bekend biotoxine uit de tropen, maar voor Nederland relatief nieuw. Bij de eerste constatering in 2016 bestond nog geen Europees beleid voor voedselveiligheid in relatie tot TTX in schelpdieren. Sinds 2017 is sprake van een Nederlands protocol gestoeld op Europese adviezen en geldt een grenswaarde van 44 microgram per kilogram schelpdiervlees.
De NVWA en de schelpdierensector zelf houden scherp toezicht op de wateren waarin schelpdieren worden gekweekt. Er wordt gewerkt met een uitgebreid monitoringsprogramma voor het opsporen van toxine vormende algen, toxinen en ziekteverwekkende bacteriën. Als monsters uit een productiegebied te hoge waarden aantonen, sluit de NVWA het desbetreffende deelgebied preventief totdat nieuwe monsters aantonen dat de situatie weer normaal is. Dit zogenoemde “early warning and respons”-systeem zorgt ervoor dat altijd een voedselveilig product naar de mosselverwerkende bedrijven en dus naar de markt en consument gaat. De genoemde gebieden zijn afgelopen jaren regelmatig gesloten voor visserij vanwege de aanwezigheid van TTX.
